10. marta 2008. godine, tačno u 12h, zvanično je počela registracija .RS domena. Šesnaest godina kasnije registrovano je više od 137.000 .RS domena. Istorija nacionalnih domena traje već više decenija, a o putu koje je domaći internet prošao da bi dobio svoje mesto na domenskom nebu najbolje govori dokumentarna emisija koja se 2016. godine emitovala na RTS-u pod nazivom “1 Internet, 3 domena, 4 države”, koju preporučujemo da pogledate nakon čitanja ovog teksta.
U ovom članku biće reči o tome kako je tekao razvoj interneta u našoj zemlji, ali i na koji način se .YU domen transformisao u .RS koji svi mi danas koristimo.
Internet i .YU domen u turbulentnim vremenima
Istorija interneta na prostoru bivše Jugoslavije počinje krajem osamdesetih godina prošlog veka kada je prirodno-matematički fakultet u Beogradu 1988. godine predložio je da se srpski univerziteti priključe Evropskoj akademskoj istraživačkoj mreži (EARN). Sam projekat razvoja akademske mreže bio je deo šireg projekta za razvoj Sistema naučno-tehnoloških informacija (SNTIJ), vođenog uz podršku Univerziteta u Mariboru i Instituta “Jožef Stefan” iz Ljubljane.
Sa naglim razvojem ARPANET-a (koji je kasnije izrastao u internet) došlo je do potrebe da se uspostavi most za razmenu podataka i elektronske pošte između jugoslovenske akademske mreže i ARPANET-a. Kao rezultat toga, 15. juna 1989. godine Jugoslavija je dobila svoj domen najvišeg nivoa – .YU.
Međutim, uvođenje UN sankcija 1992. godine i raspad Jugoslavije doveli su do prekida međunarodnog mrežnog saobraćaja i formalnog isključenja naše zemlje iz međunarodne akademske razmene. Uprkos tome, .YU domen je ostao aktivan u Sloveniji, a procedura prenosa .YU registra u nadležnost SR Jugoslavije trajala je sve do 1994. godine zahvaljujući inicijativi Mirjane Tasić sa PMF-a u Beogradu i grupi entuzijasta sa Beogradskog univerziteta koji su funkcionisali pod nazivom YU NIC – Yugoslav Network Information Center.
Funkcionisanje .YU domena tokom devedesetih nije bilo bez poteškoća. Nedostatak podrške i finansijskih sredstava zahtevala su mnogobrojna prilagođavanja. Jedno od njih bilo je organičavanje mogućnosti za registraciju .YU domena samo za pravna lica, te da jedno pravno lice može posedovati samo jedan domen. U ovom periodu usluga registracije naziva domena se nije naplaćivala.
Međutim, manjak sredstava, ali i istovremeni razvoj interneta u zemlji, doveo je do situacije da se, i pored svih ograničenja, broj zahteva za registracijom domena popne na preko 200 dnevno, što je produžavalo vreme aktivacije domena na 20 dana u proseku.
“Trnovit” put do .RS domena
Kraj devedesetih godina i promene dvehiljaditih dovele su u pitanje postojanje .YU domena. Kako je 2003. godine SR Jugoslavija promenila ime u Srbija i Crna Gora pojavila se očigledna potreba da se promeni i domen koji je do tada ukazivao na Jugoslaviju. Svi uslovi za to stekli su se 2006. godine kada se državna zajednica Srbije i Crne Gore raspala.
„Neko je predložio da domen te nove države bude .cs mi smo se šalili da je to „crna Srbija“, a i to je bila skraćenica Čehoslovačke koja je u tom trenutku bila slobodna nekih 15 godina. Postojao je i sadržaj na interentu sa tom skaraćenicom koji je bio vezan za Čehoslovačku“
Mirjana Tasić, danas.rs
Do skraćenice .RS nije bilo lako doći. Prvi problem je bio u tome što su skraćenice na “S” već bile zauzete, “sr” je bio domen Surinama, a tada ponuđeni “sx” nije bio prihvaćen. Nakon pregovora, Srbija se “izborila” za skraćenicu “sr”.
Negde u isto vreme, osnovan je Registar nacionalnog internet domena Srbije (RNIDS) kao rezultat više procesa koji su od oktobra 2000. imali za cilj da se reformiše rad YU NIC-a. ICAAN je 11. septembra 2007. doneo odluku kojom RNIDS-u poverava upravljanje postojećim .YU registrom i budućim registrom nacionalnih internet domena Republike Srbije, a sam .RS domen je postao vidljiv na Internetu 25. septembra 2007.
Početak registracije i tranzicija sa .YU na .RS
Registracija .RS domena zvanično je započela 10. marta 2008. godine tačno u podne, kada je 27 ovlašćenih firmi počelo sa procesom registracije. Već prvog dana, registrovano je 7000 novih .RS domena.
Tokom prvih šest meseci, sve do 10. septembra, prioritet u registraciji novih .RS domena dat je vlasnicima prethodnih .YU domena, kojih je u tom momentu bilo oko 40.000, s tim što je tek polovina bila u aktivnoj upotrebi. Da bi se olakšao prelazak na novi sistem, RNIDS je formirao Komisiju za tranziciju koja je pomagala u registraciji novih domena za slučajeve u kojima registrant .YU domena više nije aktivno pravno lice.
BESPLATAN .RS domen uz zakup bilo kog WordPress hosting paketa – POGLEDAJ PONUDU
Nakon 15. septembra 2008., prestala je rezervacija za sve .YU domene koji nisu prešli na .RS, pri čemu je pravo prvenstva iskoristilo 19.372 vlasnika .YU domena. Nadležnost nad domenskim prostorom .AC.RS predata je Konferenciji univerziteta, koja obuhvata sve akreditovane visokoškolske institucije, dok je domenski prostor .GOV.RS, predviđen za državne organe, stavljen pod upravljanje Uprave za zajedničke poslove republičkih organa.
.RS domen danas
U momentu pisanja ovog teksta, registrovano je 137.632 .RS domena, dok poslove registracije .RS domena obavlja 40 ovlašćenih registara. Prema istraživanju RNIDS-a pod nazivom “Analiza domaćih veb prodavnica” iz februara 2023. godine 68,9% prodavnica nalazi se na .RS domenu.
„Tokom 15 godina rada, RNIDS je bio posvećen stalnom unapređenju kvaliteta usluge, automatizaciji procesa i izgradnji stabilne infrastrukture presudne za funkcionisanje interneta u Srbiji. Poboljšavali smo tehničke performanse, radili na podizanju nivoa bezbednosti nacionalnih domena uvođenjem tri vrste zaključavanja domena i DNSSEC digitalnog potpisivanja. Uveli smo model rešavanja domenskih sporova koji prati najbolje svetske prakse, ali i proširili mrežu ovlašćenih registara, pa registranti nacionalnih domena imaju ne samo veliku mogućnost izbora pružaoca usluga, već i svu neophodnu podršku na lokalu“
Dejan Đukić, direktor Fondacije RNIDS
Pročitajte više o domenima:
